ص:2

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

فارسى شاعر رسول خدا شناخته مى شدند اين يك خود را حسّان عجم مى شمرد و آن ديگر تخلص خود را به تبع امام بر حق، امامى مى گفت. در كنار اين شاعران گروهى ديگر با خوشه چينى از خرمن شعر شاعران گران مايه و براى اين كه در اين افتخار شركت نمايند به جمع آورى سفينه هايى از شعر شاعران پاك دل و طوطيان سدره رسالت، پرداختند كه اجر تمامى آنها نيز كم از شاعران اشعار نيست.

كتاب حاضر مجموعه اى است از سروده هاى مذهبى معاصر، كه مشتاقان و دوستداران، با مطالعه آن لذّت و بهره معنوى كافى خواهند برد. سعى آقاى طاهريان در جمع آورى اين اثر مشكور باد!

دكتر رضا اشرف زاده

ص:7

ص:8

وقوع پيوست، شعر مذهبى به عنوان موضع انتخاب شد و به عنوان حربه اى در مقابل شاعران به اصطلاح روشن فكر مطرح گشت. تا اين دوره بيشتر آثار مذهبى در قالب هاى قصيده، مثنوى، تركيب بند و ترجيع بند بود و در اين دوره غزل مذهبى مورد توجه بيشتر قرار گرفت. رويكرد دوباره به شعر مذهبى ناشى از پيروزى انقلاب اسلامى و شروع حاكميت مذهبى بر مردم و طرح جامعه شيعى به عنوان بزرگترين تغيير در جغرافياى تفكر و سياست اجتماعى، باعث تحوّل در ادبيات ايران و طرح بسيار قوى ادبيات مذهبى شد.

در اين دوره غزل مذهبى تقريبا فراگير شد و شعر مذهبى تحت تأثير تغييرات شعر آزاد و غير مذهبى متحول گشت. تغيير نگرش نسبت به شعر مذهبى از ديگر ره آوردهاى اين جريان فكرى بود. با نگاهى به سرچشمه هاى حضور مذهب در ادبيات و تطبيق شعر گذشته با اين چشمه ها، خواهيم ديد كه شعر مذهبى در چند حيطه به فعاليت بيشترى پرداخته است:

«1) با آوردن تلميح از قرآن و حديث شريف، سعى در بيان انديشه و موضعى را دارد.

2) با بهره گيرى از سيره، زندگى و اخلاق پيامبر (ص) و ائمه (عليهم السلام) و بزرگان اسلام به موعظه مى پردازد.

3) با بيان حماسه هاى دينى و قصص اسلامى، سير روايت گرى و تعليم را به پيش مى گيرد.

4) با طرح وقايع زندگانى پيامبر (ص) و ائمه (عليهم السلام) و بزرگان دين به صورت مدح يا مرثيه، ايجاد حسّ احترام و همدردى و تكريم نسبت به ايشان را در پى دارد.»

مضامين طرح شده در بسيارى از آثار، شعر ديروز را به سمت حكايت، موعظه و تعليم سوق مى داد. امّا در شعر امروز «اگر شاعر حكايت كند، تشريح نمايد و تعليم دهد، شعر نثر مى شود و شاعر قافيه را مى بازد. مخاطب جدّى

ص:9

شعر امروز دوست دارد راهبرش داراى مقام تفكر و استوارى سخن باشد.

ديگر روايت گرى آن هم به صورت مرسوم آن- خواه پر رنگ و خواه كم رنگ آن- شايسته خواننده عميق و انديشمند نيست و اين حركتى است كه از زمان شروع آن مدت زيادى نمى گذرد.

در چشم مخاطب شعر امروز، شعر مذهبى عرصه تنگ مجاليها نيست.

ميدان تكرار در تكرار نيست. ادبيات مذهبى سرزمين دانايى در سرودن، توانايى در پرداخت مضامين انسانى است. جايگاه كشف و شهود است و شاعر در آن به مقام نائل مى شود. رسيد نگاه ذهن و زبان است. آنچه در جعبه جزم انديشى و سست گويى و تكرار در تكرار است، شعر مذهبى نيست.

شاعرانى كه آگاهانه مى سرايند، در سرزمين شعر مذهبى بلوغ مى يابند و اثبات آگاهانه گفتن شان بيش از پيش در آثار مذهبى شان نمود مى يابد.

از ديگر عوايد تغيير در جريان شعر مذهبى پس از انقلاب، پر رنگ شدن نقش آگاهى و بينش دينى در ادبيات مذهبى بود. نقش آگاهى از تاريخ و رسيدن به بينش دينى را كمتر كسى مى تواند در قوى بودن يك اثر ناديده بگيرد. اگر در گذشته شعر مذهبى در حيطه چند موضوع مى چرخيد و حتى فلسفه طرح آن مضامين هم روشن نبود، پس از انقلاب به يمن چند عامل بعضى از شاعران به فلسفه و بينش خاصى در مضامين دينى رسيدند. در وهله اول مطالعات دقيق و عميق كه در حوزه مفاهيم دينى داشتند، يارى رسان آنها بود. در وهله بعد حضور شخصيت هايى روشن بين كه در ارائه بينش مذهبى به جامعه از هيچ كوششى فروگذار نكردند، تعدادى از كلمات را كه از معناى حقيقى شان به دور افتاده بودند مورد باز آفرينى قرار دادند و اصالت بعضى از اصطلاحات را روشن ساخت. هم زمان با اين مورد حضور شخصيتى مانند استاد مرتضى مطهرى كه در پيرايش تاريخ مسائل دينى مؤثر بود؛ شخصيتى كه تمام همت او صرف زدودن بدعتها و ناروايى هايى كه بر تاريخ اسلام شده

ص:10

بود، گشت.

اين تلاشها مورد توجه شاعران قرار گرفت و جريانى اصلاح طلب در شعر به وجود آمد كه از يك طرف سعى در باز آفرينى شخصيتهاى تحريف شده دينى نمودند و از طرف ديگر در دادن بينش دينى به جامعه و تغيير ساختار فكرى در حيطه ادبيات گام برداشتند. نتيجه نگرش تاريخى صحيح به واژه ها و همراهى با اصالت آنها، در كنار پروراندن انديشه در پس استفاده از هر عنصر مذهبى، شعر را از حالت روايى و تك زمانى بودن به عرصه ادب فرازمانى كشاند و در آثار اين شاعران فرازهايى ژرف و استوار آفريد.

امّا در كنار تغيير در زبان و تصوير و افزايش آگاهى و تغيير كاركرد شعر مذهبى، هنوز در رسيدن به تكامل فكرى در آثار مذهبى راهى دراز فرارو داريم. هر واقعه تاريخى داراى دو ساحت ظاهرى و باطنى است. راهيابى به ساحت ظاهرى از طريق ديدن و شنيدن و خواندن صورت مى پذيرد و دستيابى به ساحت باطنى از راه كشف و شهود مى باشد. رسيدن به ديدگاه اشراقى نسبت به وقايع، شعور جارى امّا پنهان در حادثه ها را تشكيل مى دهد و اين شعور است كه انسان را از رفتن به بيراهه نجات مى بخشد. واقعه اى مانند عاشورا را در نظر مى گيريم. «در كربلا سه عنصر حماسه، پيام و سوگ است»، در اين ميان سوگ نيز در دو قسمت تشخص مى يابد: قسمت اول در حيطه معنايى آثار و قسمت دوم در كاربردهاى واژه نگارى مى باشد. در حيطه معنايى مضامين مذهبى در راستاى سه اصل «گريه محورى»، «ازدحام طلبى» و «رضايت مندى عمومى» قرار گرفتند. در حيطه واژه نگارى گاه آگاهانه و گاه به سبب در مضيقه ماندن قافيه و رديف و اقتضاى وزن، صفات غير عالى مورد استفاده قرار گرفتند. به پيام واقعه پرداخته نشده و راز و رمزهاى حاضر در واقعه طرح نگرديد. همه موارد ذكر شده در اثر نرسيدن شاعر به ديدگاه اشراقى نسبت به وقايع مذهبى كه همان شعور شعر مذهبى را تشكيل مى دهد،

ص:11

مى باشد. در ساير وقايع مذهبى هم وضع بدين منوال است و بعد از هزار و اندى سال از زندگى ائمه (عليهم السلام) هنوز ساحت ظاهرى وجود ائمه بر ساحت معنوى وجودشان در ادبيات رجحان دارد. اميد كه شكوهمندى شخصيت و ابعاد معنوى ائمه اطهار ادبيات ما را به سمت ناگفته هاى مورد نياز انسان معاصر رهنمون سازد.

دفتر حاضر جهت عرض ارادت به پيشگاه ائمه اطهار و آشنايى شما عزيزان با، اصل تلاش 25 ساله شاعران مسلمان ايران زمين تدوين يافته است.

اميدواريم اين تلاش بابى هر چند كوچك در اعتلاى صحيح شعر دينى باز گشايد و مقبول حضور شما واقع گردد.

امير مسعود طاهريان

ص:12

ص:13

ص:14

وجود نغمگى و، نغمه بود و، چنگى و چنگ فرو گرفته نشيدِ هزار دستان را

نه نيز پردگى و پرده دار، نى پرده نه هيچ بود پديد و، نمود، امكان را

وجود يكسره تنهايى و، به تنهايى گرفته خلوت و، در پا كشيده دامان را

كسى نداند تا از چه رو، دگر سان كرد به گونه دگر آن شيوه دگر سان را

بدان زمان كه بيفروخته به دامن چرخ چراغ زهره و، قنديل تير و، كيوان را

نگارخانه تقدير بر نبسته هنوز برون زپرده تركيب، نقش انسان را

برون خراميد از لفظ معنى و، بنمود به آفرينِ محمّد، خداى سبحان را

درود باد و، سلام آن فروغ بينش را چراغ چشم دل و، شمع ديده جان را

ص:15

جمال شاهد معنى، چراغِ كعبه دل لواى قبله توحيد، فرّ فرقان را

فتاد ولوله عفريت را، به هنگامه كه غنچه سحرى چاك زد گريبان را

طراز دامن شب را ز هر كران افروخت فراز خيمه روز، اختران تابان را

بهار بود و، طلوع بهار گلشن را بهشت بود و، فروغ بهشت رضوان را

بدان زمان كه بشنيده آن شگرف پيام ز انزواى حرا، وان كلام رخشان را

بسى گذشت و، بفرسود دامن صحرا چو آفتاب و، بسا دامن بيابان را

تموز و، سينه سوزان دشت و، تابش مهر نهيب ريگ روان، بيم باد و باران را

فرشته چون يله مى كرد گلّه در صحرا سرود گويان بردى نماز چوپان را

ص:16

به جاى دامن مادر، بسا كه دامن دشت گرفته تسليتِ آرزوى گريان را

يتيم بود و، نكوتر ز هر كسى مى ديد غم نهفته به دل، از نگه يتيمان را

بسا كه ديد گرفتار و، در شگفتى ماند زبون محنت بند و، اسير زندان را

طراز دامن گوهر نشانِ حكمت بود چو مى گشود به گفتار، دُرجِ مرجان را

ستوده خرد و فضل، اگر چه در همه عمر نبرده ره به كتاب اندرو، دبستان را

چو گوى در خَم چوگان سپرد سر ناچار زمانه در كف او چون بديد چوگان را

به گوشمال فلك عدل او عنان بگشود ز برج هفتم اگر كژ گرفت ميزان را

ز هر گروه، به هر ملتى صلا در داد ز مردمى چو بگسترد هر كجا خوان را

ص:17

به نيم حمله ديگر فرو گرفت و، گشود به غرب، كشور قيصر، به شرق، خاقان را

به هر شكوفه دميد از نسيم خاطر او شكوفه سحرى دامن گلستان را

ز هفت پرده معنى عروس معنى را كرشمه داد و، به هر هفت كرده برهان را

چه گلبنان دلاويز بوستان افروز زهى كرامت و اقبال، بوستانبان را

زهى صحابه گلشنسراى روضه او كه فيض بخش بهار آمدند بستان را

يكى به مدح على، «هل أتى على الانسان» كه قطب دايره عشق بود عرفان را

چنو دلير سوارى، كه در صفِ ناورد همى به مريخ اندر نشاند پيكان را

به موج خيز نبردش چه جاى موجِ سياه كه تيغ صاعقه در پنجه بود طوفان را

ص:18

درود مر همه را، از مهاجر و انصار كِشان خداى عطا كرد فيض رحمان را

همان طريق كه پرورد در شريعت و دين يگانه اى چو اباذر به زهد و، سلمان را

پيمبرى كه پرند آور خدايى او به خون كفر دهد آب، نخل ايمان را

كجاست تا نگرد، سرگردان و سرگشته به زير سايه مژگان فتنه دوران را؟

كجاست تا نگرد خاتم سليمانى به دست اهرمن و، مسند سليمان را؟

كجاست آن كه ازو، جهل و ظلم لرزنده چنان كه اهرمن از بيم، فرّ يزدان را؟

ص:19

كجاست تا نگرد اين چنين فتاده زبون به موج خيز بلا، ملت مسلمان را؟

چو بيشه ماند ز شيران تهى، شغال و گراز نشان دهند از اين گونه چنگ و دندان را

زمانه عرصه طفلان نى سوار آيد چو شهسواران خالى كنند ميدان را

شرف نيابد و آزادگى، اگر روزى به غير اين رمه بى كمال نامردم

كسى نبندد زين سان به خويش بهتان را كسى نبندد جز بى هنر به نزد عوام

ميانِ رسته گل، دسته مغيلان را چه بهره اش ز نعيمى كه خود نصيب آيد

ازين پليد سيه كاسه، زهرِ مهمان را نه اجنبى است، كه نادانى اين بلا آورد

به روز ما، كه سيه باد روى، نادان را

ص:20

مگر زياد برفته است ازين كژآموزى حديث حبّ وطن، مردم خراسان را؟

چه فتنه ها كه به كار آورند و، بربايند حقوق كارگر و، دسترنج دهقان را

طليعه زن، كه فتند از بها، به يك شبگير چنان كه تابش مه، جامه هاى كتّان را

همان حكايت بوم است و، عرصه سيمرغ بيانِ ناسره، آوردگاهِ تبيان را

طلوع دين تو روشن ترين دليل حكيم چو آفتاب، غروب نفاق و عصيان را

به نيم حمله سپاه ظفر نمونِ تو باز عراق و پارس فرو گيرد و، سپاهان را

ز غرب نيل به اقصاى آندلس تا شام ز شرق هند به كشمير تا بدخشان را

اگر نه عدل تو بر جانشان نماندى و نام يهود رانده سرگشته پريشان را

ص:21

يكى خرام برون زى نگارخانه دل چنان كه بزم گلستان، طلوع نيسان را

بهار دين تو پرورد سنبلستانى كه نوبهار نپرورد سنبلستان را

فلك قفا خورد و، فتنه را بياسايد به خاكپاى تو گر سر نسود فرمان را

چه بيم كشتى اسلام را ز موج بلا كه بازوان تو محور گرفت و، سكّان را؟

چنان كه باز پشيمان كند ز كرده خويش يهود سركش از كرده ها پشيمان را

زمانه ديد فراوان زبون، بخت تو را اگر مجال فراوان دهد، فراوان را

همين اميد به دل هست، بو كه بينم باز به يمن دولت آغاز، فرّ پايان را

زهى مديح تو، كز نغمه در نشيد آرد بدين چكامه شيوا، روانِ حسّان را

ص:22

كلاه گوشه به خورشيد بر، همى شكند زمانه طبع سخن گستر سخندان را

بَسَم همين قدر از مهر تو، كه خوار آورد ستايش تو، مديح فلان و بهمان را

مهرداد اوستا

سيماى محمد در آيينه شعر فارسى/ 40

ص:23

ص:24

يعنى «اگر عاشقى كنى و جوانى عشق محمد بس است و آل محمّد»

حسن دلبرى

ص:25

ص:26

روح سرمدى يا محمد است اين كه در وجود، جان دميده باز

در دل «احد» عشق بى شكيب شعر آفتاب آفريده باز

احد ده بزرگى

گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 45/ 21

ص:27

ص:28

ص:29

ص:30

دلم هوايى مرغى است در شبانه باغ كه تا سپيده به منقار درد، يا رب داشت

«امين» قافله نور بود و با خود نيز در آسمان رسالت هزار كوكب داشت

غلامرضا شكوهى

آهى بر باغ آينه/ 35

ص:31

ص:32

نورى كه از تبلور رخسار او دميد خورشيد را به خانه دلها گذاشته است

غلامرضا شكوهى

يك ساغر نگاه/ 13

ص:33

ص:34

آن بازوانِ سبز رسالت به عمق سرخ با ضرب تازيانه «شب» راه راه شد!

از گريه هاى ممتد آن بى كرانِ نور آغوش آسمانى دريا نگاه شد!

غلامرضا شكوهى

يك ساغر نگاه/ 14

ص:35

ص:36

در آن دمى كه رسيد از يار، پيام «اقراء» در آن دل غار دلِ حرا شد چو كاسه تار طنين قال و مقال او را

هنوز قال و مقال او از گلوى گلدسته ها بلند است هنوز هر جا مؤذنى هست به ياد آرد بلال او را

هنوز ما فوق معجزات است كلام او در تمام عالم هنوز از يكديگر ربايند چو قند سحر حلال او را

مگر حديث كساء و حوضش به قصد قربت نخوانده باشى كه سر سپرده نگشته باشى كتاب او را و آل او را

بر آن كه دارد خيال بدعت- چه در رسالت چه در امامت- سرود «قصرى» بخوان و بنما ز بيخِ راحت خيال او را

كيومرث عباسى قصرى

گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 40/ 81

ص:37

ص:38

آن مژده تا رسيد به كسرى، ز هم شكافت كاخى كه بود آن همه محكم از ابتدا

انگار انتظار تو را مى كشيد و بس سلمان تبار مملكت جم از ابتدا

هر جا لواى نام تواش زير پر گرفت گفتى كه خود نداشته پرچم از ابتدا

باطل به جز شكست علاجى دگر نداشت پيروزى تو بود مسلّم از ابتدا

«قصرى» كجا و مدح چو تو خاتمى كجا! بى جا در اين مقال زدم دم از ابتدا

كيومرث عباسى قصرى گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 40/ 25

ص:39

ص:40

ص:41

ببخش- اى محرمان در نقطه خال لبت حيران- خيال از تو گفتن داشتم، امّا زبان گم شد

عليرضا قزوه

شبلى و آتش/ 27

ص:42

ص:43

ص:44

ص:45

فرشته تر شدن اى دل هميشه قسمت ما نيست مگر به گوشه چشمى از آن نگاه مقدس

سيد اكبر مير جعفرى

گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 61/ 41

ص:46

ص:47

ص:48

تا هميشه جارى از فرازهاى سبز بى فرود مقصدت خداست، اى پرنده، اى پرنده صبور

سيميندخت وحيدى

موجهاى بى قرار/ 122

ص:49

ص:50

آمد كسى كه دستهايش وقف مردم بود آمد كسى كه نسبتى با عشق و طوفان داشت

در سينه اش يك دل، ولى از جنس تابستان در چشمهاى بالغش پيغام باران داشت

مى گفت: من خورشيد را در آستين دارم مى گفت: من آيينه اهل زمين هستم

اى دستهاى سر به زير و سرد، اى مردم من با زلاليهاى دريا همنشين هستم

هان اى شمايانى كه سيمرغيد و مى بينم در بالهاى بسته تان پرواز خوابيده

اى مكّه! اى درياى بى ماهى، شب بى ماه! آتشفشان با دهان باز خوابيده!

اى مردم! اى آوازهاى منتشر در باد در دستهاى من خدا لبخند خواهد زد

اى دشتهاى تشنه و با آب نامحرم يك گل شما را با خدا پيوند خواهد زد

محمود اكرامى

دريا تشنه است/ 81

ص:51

ص:52

من نمى ديدم كجا جا مانده ام در خود آيا يا «خدا» جا مانده ام

در دهان نور دارى تو نشست آسمان نور از دهانت خورده است

مهر تو مانع ز خاكستر شدن شعله اى، آن شعله دائم به تن

هر سؤالى بى تو تيغ انتقام هر جوابى، زخم خونريز جذام

بر لب لبخند شيرينى تويى خرقه آئينه و چينى تويى

جاى تو در مؤمنستان دل است دل ز قران تو آن هوشيار مست

با تو از اعماق باورهاى پوچ ايل جانم مى كند هر لحظه كوچ

نام تو صد خلسه در راهى بلور فرصتى شفاف در بطن عبور

ص:53

تا هلال فرع و بدر اصلها تو پرى از پل براى نسلها

اى تكلّم كرده در اوج حرا آه اگر لب وانمى كردى به جا!

عبد العظيم صاعدى

گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 52/ 97

ص:54

ص:55

دل را كه در آغوش فردا مى كشانيد شوريدگى را آب دريا مى چشانيد

از بستر دلتنگ مكّه سوى صحرا پيمود بعد از كوچه اوج قلّه ها را

شوق حضورى شعله ور مى گشت در او شور شگرفى گرم تر مى گشت در او

تا باز يابد مهبط وحى خدا را شوريده برمى داشت هر دم گامها را

غار حرا را بستر طوفان خود يافت حال نيايش جامه نوبر تنش بافت

لوح دلش آيينه شد فهم غزل را گل با شكفتن مى دهد سهم غزل را

بگشود پاى افزار و پا را بر زمين كوفت در گوش دريا رازهاى دلنشين گفت:

روح مرا لب تشنه در دريا رها كن! آيينه ات را با دو چشمم آشنا كن

ص:56

امشب بيا اى حضرت دريا خطر كن روح پر آشوب مرا لب تشنه تر كن

امشب بيا از آسمان فرمان بياور مزد عطشهاى مرا باران بياور

آتش بزن در خرمن روحم دگر بار دريا دلى فرما بر اين نوحم دگر بار

تفتيده خاك سبز ابراهيم پرور از شرق بطحا مى كشد بتخانه ها سر

نى بر لب چوپان اين دشت و دمن نيست صحرا به جز جولانگه زاغ و زغن نيست

صندوق عهد از غيرت افتاده ست، يا رب! موسى به تيه حيرت افتاده است، يا رب!

از رنج ابراهيم در آتش گلى نيست در خرمن يكتاپرستى سنبلى نيست

وادى بر آشفت و شب صحرا دگر شد هفت آسمان از اين تلاطم با خبر شد

ص:57

گل كرد در جانش به رنگ آشنايى مزد نيايشهاى دوران جدايى

در تار و پودش حس سنگين آشيان كرد انسى به هم زد جلوه ها در آسمان كرد

امشب هياهوى عجيبى در زمين است امشب زمين جولانگه روح الامين است

در بستر اين مكّه خاموش غوغاست آواز گرم جبرئيل از دور پيداست

اين كوه و دشت امشب چه رمز و راز دارند گويا ملايك نوبت پرواز دارند

روح الأمين پيچيده امشب كوه در كوه پاى از كمند غم رهانده مرد بشكوه

آشوب جان در برگرفته كهكشان را ذوق تغزّل رنگ بسته آسمان را

گم گشته كوه نور در شرق تجلّى مانند آن مردى كه شد غرق تجلّى

ص:58

يا احمد «اقراء باسم ربك» را تو برخوان! آيينه را برگير اى آيينه گردان!

در تشنگى برخيز اى طوفانِ نفس مرد از جانب دريا تويى فرياد رس مرد

برخوان به مردى ذوالفقار و «هل أتى» را از بيشه شيران او شير خدا را

اى لايق لطف و تغزّلهاى شيرين شد خوشه چين خرمنِ تو ماه و پروين

اى احمد مرسل خدا را ياد كردى بى شير ديدى بيشه را فرياد كردى

از عرش چيدى سيب لبخند خدا را دريافتى فصل قشنگ كربلا را

بر حلقه در كوفتن اصرار كردى با چشم خود آيينه را بيدار كردى

با گامهاى استوار مرد بشكوه جست آخرين راز شگفت از سينه كوه

ص:59

در صبغه توحيد باغ مكّه گل كرد صبح معطر جام خود را پر زمل كرد

جان زمين شد زنده از آن لطف سرمد تا سكه زد عرش برين با نام احمد

احمد هميشه يك صدا در آسمان است راز شگفت اين جهان و آن جهان است

اى در گليم عاشقى پيچيده ما را در آب و آتش سالها سنجيده ما را

اكنون كه بى تشويش دل را وام دادم گفتى كه: «در آتش برو» انجام دادم

در آب و آتش تا به گل پيوند خوردم ديرينه عهدى بستم و سوگند خوردم

در آب و آتش هر كه از جان مايه داده ست چون كوه، سر بر دامن دريا نهاده ست

دريا عجب شورى درون سينه دارد شورى كه يك دوشيزه در آيينه دارد

ص:60

انسان به لطف تو چراغ خود بر افروخت آيينه وش هفت آسمان را بر زمين دوخت

اى در گليم عاشقى پيچيده ما را در آب و آتش سالها سنجيده ما را

وقتى كه كاريز است جارى بر تن خاك سر مى كشد روح تغزّل از رگ تاك

در بيشه با حال تغزّل شب قشنگ است اين بيشه را گاهى شب گرگ و پلنگ است

سيد نادر احمدى

شهود سبز/ 51

ص:61

ص:62

سرو اگر قامتى افراشته رايت سبز تو نگه داشته

گل چو به توصيف تو پرداخته گونه اش از شوق گل انداخته

آب ز حرف تو زلال آمده رود از اين زمزمه حال آمده

غنچه به عطر نفست باز شد فصل شكفتن ز تو آغاز شد

شعر اگر عاطفه آموخته چشم به لعل غزلت دوخته

آينه و آب زلال تواند در همه جا غرق خيال تواند

آب گرفته است ز رويت وضو آب به لطف تو پر از آبرو

هر چه بهار است ز لبخند توست هر چه شكفته است ز پيوند توست

ص:63

بى تو سخن بود تغزّل نبود عاطفه و عشق و تخيّل نبود

بى تو سخن ها همه بى بال بود سيب سبدهاى غزل كال بود

عشق و سخن را به هم آميختى صد غزل تازه در آن ريختى

حنجره ات تا غزل آغاز كرد بسته ترين پنجره را باز كرد

نى همه جا از تو حكايت كند ساده صميمانه صدايت كند

بى تو صداى سخن دل نبود شعرِ تر و حافظ و بيدل نبود

پنجره تا سوى تو وا مى شود خانه پر از آينه ها مى شود

دل به سخنهاى تو عاشق تر است روى شهيد تو شقايق تر است

ص:64

آب به لبيك تو شد آبشار كوه تو را ديد كه دارد وقار

در تو زلالى است كه در آب نيست در تو حضورى است كه در ناب نيست

با تو پر از سرو شدم بارها بى تو زمين خوردم و تكرارها

سرو پر از قامت بالاى تو سبز پر از منطق والاى تو

بى تو دگر ياس و اقاقى نبود بويى از اين قافله باقى نبود

با تو من و عشق صميمى شديم يك شبه ياران قديمى شديم

اى دم گرم تو پر از حرف ناب از سخنت گرم شده آفتاب

سنگ به تسبيح تو لب باز كرد باز دم گرم تو اعجاز كرد

ص:65

آن كه زبان داشت به حاشاى عشق چشم گشوده به تماشاى عشق

تازه شدم تا به تو دل باختم هر چه شدم تازه غزل ساختم

با تو بهارى است گل انگيزتر رود غزل خوان تر و لبريزتر

هر چه من و شعر قدم مى زنيم حرف تو را باز رقم مى زنيم

پرويز بيگى حبيب آبادى

گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 26/ 64

ص:66

ص:67

امشب زمين حرف بزرگى را به لب دارد امشب زمين خورشيد بر لبهاى شب دارد

امشب زمين با بى كران پيوند خواهد خورد بر پاى ابرى تيره امشب بند خواهد خورد

از سايه روشنها كسى رد مى شود امشب گل مى كند انسان و احمد مى شود امشب

در مكّه امشب مردم از خوبى خبر دارند در مكّه امشب بايد از گل پرده بردارند

در مكّه امشب يك چمن گل باز خواهد شد در مكّه امشب گل طنين انداز خواهد شد

امشب حرا- يعنى دهانى سنگى و خاموش- بر روى نوزاد صدا وا مى كند آغوش

امشب بلوغِ كوهِ نور آغاز مى يابد اين كوه امشب قلّه اش را باز مى يابد

او خواهد آمد در سياهى نور خواهد ريخت از دستهاى مكّه شب را دور خواهد ريخت

ص:68

مردى كه آن سوى ستايش مى تواند بود مردى كه پيش از فرصتِ بودن «محمّد» بود

عليرضا سپاهى لائين

گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 76/ 72

ص:69

ص:70

شبى بغض آيينه ها در گلو شبى مانده در حسرت گفتگو

شب امشب شب مى فروشان مست شبِ وجد آيينه پوشان مست

شب امشب به سوى حرا مى رود به ديدار آيينه ها مى رود

حرا بود و دل بود و شب بود و او شبى آتش افروز، تب بود و او

شب از نور لبريز، از نشوه پر شب از شور لبريز، از نشوه پر

حرا دامن از مكّيان چيده است دلش را به يك لاله بخشيده است

حرا سنگ، هم صحبت آيينه اش دلى مثل خورشيد در سينه اش

ص:71

چه خاموش خواندم در اين شوره زار فراموش ماندم در اين شوره زار

جهنم در اين دشت اردو زده ست به صحرا شرار هياهو زده است

جهنم بر اين دشت باريده است گل آرزوى مرا چيده است

جهنم به رنگ دل و دشنه است به خون من و دوستان تشنه است

چه شبها كه از خيمه بيرون زديم به اردوى دشمن شبيخون زديم

سبكبال شمشيرها آختيم به بيگانه و آشنا تاختيم

من آن شمسِ رخشان چه دانم چه بود؟ دو بال درخشان چه دانم چه بود؟

ص:72

ص:73

چه عمرى كه بر پايشان ريختم چه شبها به اينان در آويختم

چه معصوم و سردند بيچاره اند مريضند، دردند، بيچاره اند

اسيرانه بر پايم افتاده اند به زير قدمهايم افتاده اند

گدايان ديرينه، اف بر شما! خدايان سنگينه، اف بر شما!

ز من شيره زندگى خورده ايد دلم را ندانم كجا برده ايد

ص:74

ص:75

چه حال آفرينند اين لحظه ها تمامى يقينند اين لحظه ها

گلستان نور است امشب حرا متين و صبور است امشب حرا

چنان نفحه زندگى مى دمد كه مرگ از حريم حرا مى رمد

زمين و زمان ميهمان حراست تمام جهان ميهمان حراست

حرا محفل باشكوهى ز عشق حرا ميهماندار كوهى ز عشق

ص:76

كران تا كران نور بود و خدا نبود اين حرا، طور بود و خدا

حرا مانده در التهابى عميق ميان دو درياى جوشان غريق

چو صحرا هواى رسيدن گرفت حرا بار ديگر تپيدن گرفت

ص:77

حرا جامه عشق پوشيده است و از خنده وحى نوشيده است

هادى سعيدى كياسرى

حرفى از جنس زمان/ 126

ص:78

ص:79

نشست بر لب درياى ساوه تاولِ آب كه ديده است كه دريا بدل شود به سراب؟

سماوه با لبِ تشنه نويد آب شنيد نويد آب از آيينه سراب شنيد

مجوسيان همه بعد از هزار سال آتش به ماتمى كه چه شد مثل پارسال آتش؟

بيا به كومه وادى القرى طواف كنيم به ياد او سفر از قاف تا به قاف كنيم

كسى ز گستره آسمان به زير آمد رسول سبز تعهد چقدر دير آمد

كسى كه غار حرا خلوت حضورش بود هزار زخم زبان بر دل صبورش بود

كسى كه مهر نبوت به روى ناصيه داشت كه بود؟ خصمى هر ناخدا كه داعيه داشت

كسى كه پرچم «لولاك» بر جبينش بود جواز كشتن بتها در آستينش بود

ص:80

پيمبرى كه به درگاه حق مقيم شود به يك اشاره دستش قمر دو نيم شود

نبى ز هيبت جبريل سوخت در تب عشق نوا رسيد: «بخوان اى رسول مكتب عشق!

بخوان به نام خدا اى پيام آور صبح! بخوان، هميشه بخوان، اى رسول دفتر صبح!»

نبى مخاطب «يا ايّها المدّثر» گشت رسول باديه مأمور «قم فانذر» گشت

بسيط باديه را زرمگاه ايمان كرد تمام هستى خود را فداى قرآن كرد

به كوه گفتم: از او استوارتر؟ گفت: او به موج گفتم: از او بى قرارتر؟ گفت: او

به ابر گفتم: از او چشم مهربان تر كيست؟ ز شرم صاعقه زد، هر كجا رسيد، گريست

تو اى حماسه راهى كه اولش كوچ است! زمان بدون حضورت تصوّرى پوچ است

ص:81

بيا كه باديه لم داده بر تمامت جهل مگر به عزم تو افتد به خاك، قامت جهل

صداى سبز تو جارى ست در ميان حرا بخوان، هميشه بخوان، اى ترانه خوانِ حرا!

به كوهسار دلت آبشار تنهايى است حكايتى به بلنداى شام يلدايى ست

عصاى معجزه صد كليم در دستت كمند محكم عزمى عظيم در دستت

به يمن بعثت تو سقف آسمان وا شد حضور فوج ملايك ز غار پيدا شد

چو دست باديه در دست با سخاوت عطر تو آمدىّ و فضا پر شد از طراوت عطر

تو سر رسيدى و از عدل، پشت ظلم شكست به دستهاى تو مشت درشت ظلم شكست

ز حجم بسته كجا بى تو آب مى جوشيد؟ فقط سراب ز پشت سراب مى جوشيد

ص:82

به بال معجزه معراج نور عادت توست كنار كوثر وحى خدا عبادت توست

مگر ز مشرق اشراق مى رسد سخت كه شطّ شوكت توحيد خفته در دهنت

حرا سكوت وداع تو را نمى پنداشت حضور نبض تو را جاودانه مى پنداشت

دل حرا شده از غصه تنگ مى گريد ببين ز داغ وداع تو سنگ مى گريد

تو در گلوى عطشناك جهل، ادراكى تو مثل آيه باران مقدسى، پاكى

به حرف حرف كلامت حضور تو پيداست در آيه هاى تو عطر عبور تو پيداست

ز چشمه چشمه الهام هر چه نوشيدى به كام تشنه دلان مثل چشمه جوشيدى

زمين كه كشته ترين بغض بوسه هاى تو بود چو فرشى از عطش بوسه زير پاى تو بود

ص:83

سفير نام تو وقتى سفر كند با باد هميشه مى وزد از لابه لاى گلها باد

هميشه نام تو جارى ست در صحارى عشق هماره با منى اى عطر يادگارى عشق!

بدان، به ذهن من اى ياد سبز بودن من! قلم قنارى گنگى است در سرودن من

بگو چگونه سرايد سراب، دريا را؟ مگر به واژه توان ريخت آب دريا را؟

تو اى رسول تعهد، رسالت موعود! قدوم مقدم پاكت مبارك و مسعود

خدا به دست تو داد، اى سخاوت آگاه! لواى «اشهد ان لا اله الا اللّه»

كنون كه نبض زمان در مسير هستى توست بگير دست دلم را، اسير هستى توست

غلامرضا شكوهى

آهى بر باغ آينه/ 13

ص:84

ص:85

گيسوانش ليلة القدر شما ابروانش مطلع البدر شما

اى زمين زين افتخار آگاه باش خاك نعلين رسول اللّه باش

عاشقان، در وصل خود شادى كنيد وز شهيدان رهش يادى كنيد

چون درآمد بر شما با غمزه ها از جگر يادى كنيد از حمزه ها

آن شهيدانى كه در بدر آمدند عشق را از ذيل تا صدر آمدند

در احد جاماندگان را ياد باد! آن به صحرا ماندگان را ياد باد!

صوفيان صفّه دار الصفا! اى مريضان طريقت! الشفا

هان نظر بر شوكت و جاهش كنيد نفس را قربانى راهش كنيد

ص:86

اى نود برخيز و اين صد را ببين بژن و بالاى محمّد را ببين

يار مكتب ناشناس ماست اين غمزه آموز مدرّسهاست اين

اى دل آيينه ها مسرور تو مجلس ما را مدرّس نور تو

بيدلى خواهم كه طنّازى كند بر رُخت آيينه افرازى كند

احمدا! نور خدا آورده اى رو به خاكستان ما آورده اى

احمدا! احرام ما در كار توست حج ما آيينه ديدار توست

احمدا! اوّل تويى، آخر تويى شهر بند بيكران را در تويى

تو مدينه علمى و حيدر در است پس كليد دانش تو حيدر است

ص:87

گر چه بر نور تو در وا مى شود اول از حيدر تقاضا مى شود

احمدا! ذات تو و حيدر يكى است شهر با دروازه و با در يكى است

بحر حق جز بحر حيدر توف نيست سرّ مكنون بر خسان مكشوف نيست

كشتى مكنون به دست مصطفى ست عقل منگ و هوش مست مصطفى ست

احمدا! باغ برين مشتاق توست گل تبسم كرده اخلاق توست

احمدا! حق در تو حيرت كرده است يا تو را حق عكس غيرت كرده است

احمدا! امشب شب ميلاد توست جشن حيرت در جمال آباد توست

عارفان طوف وجودت مى كنند زاهدان از دم سجودت مى كنند

ص:88

ذهنيانِ عرش در عين آمده ساكنانِ «قاب قوسين» آمده

مى رسند اجسام علوى روح روح روح عيسى، روح موسى، روح نوح

مى برد بتهاى هر اقليم را شطّ وحدت، موج ابراهيم را

نورِ حق ابليس را رم مى دهد باغ حوّا عطرِ آدم مى دهد

احمد عزيزى

شرجى آواز/ 105

ص:89

ص:90

اى رمه سرو، چمستان تو آهوى ما گِرد رمستان تو

اى كف پاى تو ز خونِ شهيد خاك نشين رهِ تو بايزيد

اى اثر خال تو در خون ما بست خيالات توافيون ما

اى ز تو هستى عدمستان شده از تو تخيّل صنمستان شده

اى خط ما باغ الف لام تو فطرت ما آب و گِل نام تو

اى اثر خوف تو در طور و نيل سوز جلال تو پرِ جبرئيل

اى به تو هستى مژه از هم شده شخص عدم از تو مجسم شده

بيد جنون زلفِ زمين بوس تو سرو به ذكر قد و قدّوس تو

ص:91

اى درِ آيينه به مستى زده كوس عدم بر سر هستى زده

اى لب هر غنچه سؤال شما ساغر ما گردش حال شما

اى مزه چشم تو از خون ما خال شما حبّه افيون ما

اى ز لبت چشم عسل وا شده قند ز نام تو شكر خا شده

اى هنر آموز تو ديوار چين اى خط تو سايه خضر زمين

اى خط حيرت ز تو كوفى شده باطن ما از تو حروفى شده

چيست حرا؟ نبض سكوت لبت طور كجا؟ بر ملكوت لبت

اى صفتت سرمه گفتار ما خشيت گيسوى تو زنّار ما

ص:92

اى لب هر موى تو صد شانه بيش نازكى ات از پر پروانه بيش

كفر به خال لب تو مؤمن است واجب از آيينه تو ممكن است

اى دل ما ساغر تنزيه تو آينه ما گل تشبيه تو

اى پرى از عطر تو دامن زده شيشه ز تشبيه تو بشكن زده

اى اثر شعله تو دود ما از لب تو زخم نمك سود ما

چادر ليل است جهان، قيس كيست؟ پيش سليمان تو بلقيس كيست؟

اى به هواى تو دل آينه حيرت تو آب و گل آينه

اى دل ما جشن جمال شما آينه آبستن خال شما

ص:93

اى لب تو حاكم كون تا يكون نافه تبديل جهان از تو خون

حسن تو امروز نظر مى زند ساعد سيمين تو زر مى زند

چشم صراحى شده تر از شما لخته خونى است جگر از شما

اى ورق وصف تو هر مذهبى ساغر تسبيح تو بر هر لبى

باده چشم تو چه صوفى نخورد سجده به خال تو چه شيخى نبرد؟

سايه عنقاى تو در دام ما جام خيال تو مِى خام ما

اى ورق حسن تو در دست گُل از مى عطر تو هوا مست گُل

ما همه حيراتىِ خال توييم زلف پريشان خيال توييم

ص:94

چيست مىِ چشم تو جز جام ما خلوت تقديس تو بادام ما

هر كه به مژگان تو شد، تير خورد عارف ابروى تو شمشير خورد

كيست بهار، آينه آراى تو رنگ چه دارد اثر پاى تو؟

خطّ شما مرز رى و مرو شد نى لبك آه شما سرو شد

چاره حيرت زدگان بيدل است كار سرِ زلف شما مشكل است

چشم تو چون ماه به شط اوفتاد نسخه نرگس به غلط اوفتاد

گل زِ لب جوش تو مى خورده است لاله ز تمثيل تو پژمرده است

اى گلِ لاهوت تو ناسوت رنگ بر سر رفتار تو تابوت رنگ

ص:95

گلشن آيات ز ذاتت پر است حنجره گل ز صفاتت پر است

باغ ز شوق تو بهارى شده از تو لب شاخه قنارى شده

همهمه جزء به كل مى رود وصف تو در مجلس گل مى رود

اى به تولّاى تو رقص جنون نيست لب لاى تو الّا به خون

اى به سر نونِ جهان كاف تو بند وجود و عدم از ناف تو

از لب تو طفل جنون شير خورد غيرت عشق تو به شمشير خورد

احمد عزيزى

ملكوت تكلم/ 25

ص:96

ص:97

محكوم بود هر كه دلِ تيره گون نداشت محكوم بود هر كه نشان جنون نداشت

تاريك بود و راه به دريا نداشت دل يك لفظ پوچ بود و معنا نداشت دل

ناگه پس از كدورت آن شب سحر دميد از آسمان پيام و سروش و خبر رسيد

جبريل گفت: سيد و مولا محمد است يعنى امير و قايد دنيا محمد است

از رعد و برق حادثه بيدار شد زمين لرزيد كوه و غرق سپيدار شد زمين

آن روز صبح باغچه يك سر شكفته بود لبخند بر لبان ابوذر شكفته بود

در شرق رودخانه هلال است بنگريد بر بام كعبه صوت بلال است بنگريد

از دشت مى رسند سواران علم به دوش كاريز نور غلغله مى كرد در خروش

ص:98

شب رفته بود و پنجره ها بازگشته بود صبح دگر به دهكده آغاز گشته بود

از خاك مى دمد گل زيباى ياسمن برپا شده است محفل شعرى به چشم من

حميد مبشر

مشرق گلهاى فروزان/ 99

ص:99

ص:100

آب تا از جگرِ چشمه برآمد، گِل شد زاغ شوم آمد و طومار پدر باطل شد

سنگ، تشويش، اجل، شعله، سقوط، آيينه در سر انديب زمين كرد هبوط آيينه

بوى گل در نفس خاك مشوّش شده بود بعد از سنگ، دگر آينه سركش شده بود

زاغ آمد ز لب چشمه ربود آيينه اينك افتاده در اين گوشه كبود آيينه

اينك افتاده و از غربت خورشيد ملول اينك افتاده به رنگى كه ظلوم است و جهول

زاغ شوم آمد و منقار به سنگى زد و رفت خانه روح مرا نيش كلنگى زد و رفت

آمد از بالش شب تيغ و تبر را دزديد عشق مجروح من و خشم پدر را دزديد

پدرم خشم بلندى است كه فريادش سوخت سالها پيشتر از من دهِ آبادش سوخت

ص:101

سالها پيشتر از من پدرم اسپى داشت كز تگش در نفسِ كوه و كمر گُل مى كاشت

گرگ و ميش سحرى اسب خطر زين مى بست زيب دوش از تب مرديش، تبر زين مى بست

اسپ شبرنگ پدر تا كه به رو مى افتاد باد در فاصله دشت به دو مى افتاد

«پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت» پدرم خشم بلندى است كه فريادش سوخت

پدرم گفت كه، شب بود و بيابان و تگرگ پاى از راه فرومانده و دل بسته به مرگ

شب گران بود در آن باديه شبگير شديم دست هم را نگرفتيم، به زنجير شديم

فرسخى بيش نپيموده و از پا مانديم يك يك از قافله عشق و سفر جا مانديم

طاقتم طاق شد و همت پايم خشكيد در شكاف نفس كوه، صدايم خشكيد

ص:102

خشك و پژمرده كشيدم تن قهر آلوده تا رسيدم به لب چشمه زهر آلوده

چشمه اى، خار و خسِ دشت، به تيمار از او چشمه اى، ايل شقايق همه بيمار از او

سركشان طعمه خاك از پى هم را ديدم كاروانهاى هلاك از پى هم را ديدم

كركسان لاشه آتش نفسان در منقار تكه ها از تن پروارِ كسان در منقار

اى بشر! چشم تو آيينه تشويش خداست سينه ات معدنى از زمزمه و نور و صداست

يا بنى احمد! از اين مدفن شيطان برخيز از تنور هوس، اى سوخته دامان! برخيز

منبع شادى اين ناى و دهل اين جا نيست آخرين مرتبه حضرت گل اين جا نيست

گل در آن سوى خزان نقش و نگارى دارد بعدِ پرپر شدنش سبز بهارى دارد

ص:103

مى رسد آب تو از چشمه و بستان دگر صبر كن بى گل رويش دو زمستان دگر

هان مگوييد كه آن آتشِ حسرت شده سرد هرگز آن ديو قسم خورده به ما رحم نكرد

زاغ، افسون شما كرد و شما خون كرديد گور كنديد و در آن آينه مدفون كرديد

پتكِ سنگى است، بترسيد كه سندان شكن است قوت جان نيست، يقين لقمه دندان شكن است

باز ديشب تبرى رفت به باغِ گل سرخ چه كسى رفت خدايا! به سراغ گل سرخ؟

چه كسى پشت درختان به كمين استاده ست؟ نشود باز نشينيم به داغ گل سرخ

عطسه زد باغ، ببيند! علف تب دارد نفس ديو، بر آشفته دماغ گل سرخ

نكند سرو و سپيدار عزادار شود دامن باد بگيرد به چراغ گل سرخ

ص:104

ابر در پويش ناكام، چه در سر دارد؟ باز اين هرزه بدنام چه در سر دارد؟

گرد باد آمد و از باديه تشويق آورد باز اين ديو سيه چرده چه با خويش آورد؟

گرد باد آمد، كو مرد كه بفشارد پاى؟ گرد باد آمد؟ كو كوه كه بشناسد جاى؟

باز ديشب تبرى رفت به باغ گل سرخ نشود باز نشينيم به داغ گل سرخ

سيد ابو طالب مظفرى

گزيده ادبيات معاصر- مجموعه شعر 42/ 81

ص:105

ص:106

بهار و باغ مرا عطرِ ارغوان آورد مرا ز واقعه دوش ارمغان آورد

كه دوش جاى تو خالى كه جاى ياران بود كه مكّه شب همه شب را ستاره باران بود

شگفت واقعه اى تا كه يا كه نشنيده ست به مكّه شب همه شب را ستاره باريده ست

به سعد و نحس چه؟ تا باژگونه خواهد بود شگفت واقعه اى تا چگونه خواهد بود

چه فتنه را مى افلاك در كمان دارد فلك به قدح مقدّر چه در گمان دارد

در آمد آن كه دل از چار گوشه بردارم چهار روز و سه شب راهِ توشه بردارم

به بد مال ندارم غمِ مناقص را جهاز بر نهم آن بيسراك راقص را

سبك روان صبا را به تك چو سايه شوم به رنگ صبح سبق را به كوهپايه شوم

ص:107

به كوهپايه دراز اهل شيوه كاهنه اى ست كه سحر سامريان با دمش مداهنه اى ست

مسخّرات فلك سخره هميشه اوست طلسم و زيج و عزايم كمينه پيشه اوست

رجاى واثقه دارم كه علق بگشايد كه خواب ديده بيدارِ خلق بگشايد

هلا سپيده! هلا صبحِ سكر نورانى! مگر عشيره خورشيد را بشورانى!

هزار رومى خنجر گذارِ جنگاور هزار خونىِ زرين كلاه گُندآور

هزار لورى سيمين كمان كمندافكن هزار نيزه و ريل هزار زوبين زن

هلا سپيده! هلا صبح سكر نورانى! مگر عشيره خورشيد را بشورانى

برآكه خواب ستاره صراحتى دارد شكسته مى گذرد شب، جراحتى دارد

ص:108

چنان كه فارِس غسّان به تك به نحم زده است پلنگ زخمى شب را ستاره زخم زده است

منت به شيوه برادر كنايه مى گويم ز قول كاهنه كوهپايه مى گويم

شد آن كه جيش ملك روح را فرود آرند ز پشتِ زين، شب مجروح را فرود آرند

شگفت واقعه اى تا كه يا كه نشنيده ست به مكّه شب همه شب را ستاره را باريده ست

خبر ز وادى نجوا دو واحه اين طرف است به چار سدره از آن سو قبيله معترف است

طنين نور در افكنده در رگ شبِ گيج غريوِ بانگ يهود منجّم از تكِ زيج

كه هان بشارت موسى روايت تبشير هلا تلاوت رؤيا حلاوت تعبير

همان نشاط طلوع از دمِ دوباره صبح هلا ستاره احمد (ص)! هلا ستاره صبح!

ص:109

به تيغ سرخ سحر رخنه در شب داجى طلوع آتش جاويد كوكب ناجى

على معلم

رجعت سرخ ستاره/ 69

ص:110

ص:111

كجايى اى نگار آسمانى؟ گُلِ خورشيدِ عشقِ جاودانى؟

دل من در هوايت مى زند پر هوايت آسمان و دل، كبوتر

سخن گو، تا جواب از سنگ آيد نظر كن تا گلو صد رنگ زايد

نگه بر سنگ كن، انسان برآور هزاران خور، ز چاهِ جان برآور

نگه كن، اى نگاهت خور، رُخت روز نگه بر خاك ره كن، گُل برافروز

نگه كن، تا «بلاهت» هوش گردد تنِ افسردگى، آغوش گردد

نگه بر خار كن، بستان برآور به جام انداز و تاكستان برآور

نگه بر كوه كردى، پرنيان شد به سنگ افكندى و آب روان شد

ص:112

به من بنگر بمانم مات در مات شوم چون سايه و، افتم سر پات

نگه كن تا بمانم، هوش رفته تنم جان گشته وز تن پوش رفته

جهان تا به گُلِ روت آشنا شد عبير عشق پيدا در فضا شد

فضاى مكّه عطرى بيش دارد نفسهاى تو را در خويش دارد

تو بودى، كآدم از اين خاك برخاست فغان از سينه افلاك برخاست

كنار نوح، در طوفان، تو بودى تو از غرقاب، كشتى را ربودى

اگر موسى بديد از كوه، رويى تو با ذات خدا در گفتگويى

مسيحا، مردگان را زنده مى كرد محمّد زندگان را «بنده» مى كرد

ص:113

محمّد زندگى بخش روانهاست محمّد زنده ساز جان جانهاست

رسول عاشقان، اى عشق سرمد امام راستان حقّ، محمّد

دلم بوى گل باغ تو دارد شقايق گون، دلم داغ تو دارد

من امشب جز محمّد هيچ بينم ازين معراج، برتر، چون گزينم؟

همه در آتشم، آتشفشانم محمّد سيرتم، احمد نشانم

گهر در گوهرم، جان در دلِ جان خروش اندر خروش، افغان در افغان

من اينك عين خونم، عين جوشم نپندارى كه «باخود» در خروشم

من اينك عشق اويم، عشق احمد رسول جان، حبيب حق، محمّد

ص:114

من اينك احمدم، من نيستم من بكُش «من» را مگر خود كيستم من؟

مرا اين شور جاويدانه باقى ست چه بتوان گفت وقتى يار ساقى است؟

دمادم مى دهد جامم، پياپى به يادش مى كشم خُم خُم ازين مى

نه من ديگر شناسم خويشتن را نه بتوانى كه يابى هيچ «من» را

دگر، من: هم مى ام، هم خود سبويم دگر من: هم خودم، هم نيز اويم

بنوش از خُم احمد ساتگينى (1) كه در خود جلوه حق را ببينى

تو كز اين مى نخوردستى چه دانى؟ تو هشيارى، نه با من همزبانى

دلت با اين بهاران آشنا نيست در اين گلشن گياهى جز «و لا» نيست

ص:115

دگر شيدايى ام، پايان ندارد كه اين منزل جز او، مهمان ندارد

سيد على موسوى گرمارودى

سيماى محمد (ص) در آينه شعر فارسى/ 232

ص:116

ص:117

سركشد آهسته ز كوه آفتاب تا نجهد چشم تو از ناز خواب

رويش هر سبزه ز گلخنده ات وز نگه چشمِ درخشنده ات

ياسمن از شرم تو سر پيش كرد مهر تو را ورد دل خويش كرد

عشق تو در جان شقايق نشست داغ شد و داغ زد و داغ بست

بوى رداى تو قرنفل گرفت رنگ رخ لاله تو، گُل گرفت

لاله ز عشق تو جگرسوز شد شعله گرفت و چمن افروز شد

چشم تو سرچشمه آزادگى اشك من آيينه دلدادگى

زهره به بزم تو به رامشگرى حلقه به گوش درِ تو مشترى

ص:118

خوشه پروين فلك گوشه اى مانده ز تاك تو يكى خوشه اى

شام سيه گيسوى خود تافته بندِ سرِ موى تو را بافته

قبله شب گوشه ابروى توست چشم مهِ نو به خدا سوى توست

ابر گلابِ سحر انگيخته آب به سر پنجه تو ريخته

جسم زمين در ره تو خاك شد چون تو گذشتيش ز سر پاك شد

رود خروشنده روان شد ز خويش تا كه برد مژده تو پيش پيش

موج كشد پيكر خود تا كنار تا كه بروبد ز ركابت غبار

ابر گهربارِ بهاران تويى روشنىِ ديده ياران تويى

ص:119

اى نفست جانِ همه كاينات بسته به تو رشته عمر و حيات

هر چه مرا بود تو را داده ام همچو كويرت به ره افتاده ام

ما همه هر چند كه شرمنده ايم از سرِ عشقِ تو چنين زنده ايم

سيد على موسوى گرمارودى

دستچين/ 128

ص:120

ص:121

اى امّى امين! ميلاد تو ولادت انسان است

- انسان راستين- آن شب چه رفت با تو، نمى دانم

شايد خود نيز اين حديث ندانى

با تو خدا به راز چه مى گفت؟ بارى تو خود اگر نه خدا گونه بوده اى

يارايى كلام خدا را نداشتى! گر بعثت تو سبب عصمت تو بود

آنك چگونه كودك عصمت را تا موسم بلوغ نبوت رساندى؟

ميلاد تو اگر نه همان بعثت تو بود! هان اى پرنده هاى مهاجر

آنك پرنده اى كه به هجرت رفت بى آن كه آشيانه تهى ماند

آن شب مشام خالى بستر از بوى هجرت تن او پر بود

امّا به جاى او ايثار

ص:122

زير عباى خوف و خطر خوابيد تا چشمهاى خويش فروبست

گفتى آيينه تمام نماى خدا شكست!

آه اى يتيم آمنه اى ايمان! دنيا يتيمِ آمدنت بود

دنيا يتيم رفتنت آمد! خيل فرشتگان

با حسرتى ز پاكى جبر آلود در اختيار پاك تو حيرانند

تو اسطوره اى ز نسل خدايانى؟

يا از تبار آدميانى؟ ترديد در تو نيست

در خويش بنگريم و ببينيم آيا خود از قبيله انسانيم؟

در وقت هر نماز من با خدا سخن ز تو بسيار گفته ام

ص:123

بس مى كنم دگر كه تو را بايد تنها همان خدا بسرايد!

قيصر امين پور

تنفس صبح/ 51

ص:124

ص:125

و مى جويد به كاوشهاى پى گيرى، نشانيهاى مردى را - نشانيها كه شايد مانده بر جا، دير دير: از ساليانى پيش-

و من همراه مرغِ ذهنِ خود، در غار مى گردم. و پيدا مى كنم گويى نشانيها كه مى جويم:

همان است، اوست! كنار غار، اين جا، جاى پاى اوست، مى بينم

و مى بويم تو گويى بوى او را نيز ... همان است، اوست:

يتيم مكّه، چوپانك، جوانك نوجوانى از بنى هاشم و بازرگان راه مكّه و شامات

امين، آن راستين، آن پاكدل، آن مرد- و شوى برترين بانو: خديجه

نيز، آن كس كو سخن جز حق نمى گويد و غير از حق نمى جويد

و بتها را ستايشگر نمى باشد و اينك: اين همان مردِ ابَر مرد است

محمّد اوست پلاسى بر تن است او را

و مى بينم كه بنشسته است، چونان چون همان ايّام همان ايّام كاين ره راه بسا، بسيار مى پيمود

و شايد نازنين پايش ز سنگ راه مى فرسود ولى او همچنان هر روز مى آمد

و مى آمد ... و مى آمد

ص:126

و تنها مى نشست اين جا غمان مكّه مشؤوم آن ايّام را با غار مى ناليد

غم بى همزمانيهاى خود را نيز ... و من، اكنون، به هر سنگى كه در اين غار مى بينم،

به روشن تر خطى مى خوانم آن فريادهاى خامش او را ... و اكنون نيز گويى آمده ست او ... آمده ست اين جا،

و مى گويد غم آن روزگاران را: «عجب شبهاى سنگينى!

همه بى نور! نه از بام فلك، قنديل اخترها بود آويز

نه اين جا- وادى گسترده دشت حجاز- از شعله نورى، سراغى هست. زمين تاريك تاريك است و برجِ آسمانها نيز

نه حتّى در همه «امّ القرى» يك روزن روشن تمام شهر بى نور است ...

نه تنها شب، كه اين جا روز هم بسيار شبرنگ است. فروغى هست اگر، از آتش جنگ است

فروزان مهر، اين جا سخت بى نور است، بى رنگ است. تو گويى راهِ خود را هرزه مى پويد

و نهر نور آن، زانسوى اين دنيا بود جارى مه، اندر گور شب خفته است و ناپيداست ... پيدا نيست.

سيه رگهاى شهر- اين كوچه ها- از خون مه خاليست. در آنها مى دود چركاب تند و ننگ و بدنامى، بدانديشى

و در رگهاى مردم هم.

ص:127

سيه بازارهاى «روسپى نامردمان» گرم است. تمام شهر گردابى است پر گنداب

تمام سرزمينها نيز دنيا هم

و گويى قرن، قرن ننگ و بدنامى است. فضيلتها لجن آلود، انسانها سيه فكر و سيه كارند ...

و «انسان» نام اشرافى و زيبايى است از معنى تهى مانده ... محمّد گرم گفتارى غم آلود است.

و خود، ديرى است مرده، غار تاريك است و من چيزى نمى بينم

ولى گوشم به گفتار است ... و مى بينم: تو گويى رنگ غمگين كلامش را:

«خداى كعبه، اى يكتا! درودم را پذيرا باش، اى برتر

و بشنو آنچه مى گويم: پيام درد انسانهاى قرنم را، ز من بشنو

پيام تلخ دختر بچّگان خفته اندر گور پيام رنج انسانهاى زير بار، و زآزادگى مهجور

پيام آن كه افتاده ست در گرداب و فريادش بلند است: «آى آدمها ...»

پيام من، پيام او، پيام ما ... محمّد غمگنانه ناله اى سر مى دهد، آن گاه مى گويد:

خداى كعبه، اى يكتا!

ص:128

درون سينه ها ياد تو متروك است و از بى دانشى و از بزهكارى:

مقام برترين مخلوق تو، انسان، بسى پايين تر از حدِ سگ و خوك است.

خداى كعبه، اى يكتا! فروغى جاودان بفرست، كاين شبها بسى تار است.

و دستِ اهرمنها سخت در كار است و دستى را به مهر از آستينى باز، بيرون كن

كه: بردارد به نيروى خدايى شايد، اين افتاده پرچمهاى انسان را فرو شويد نفاق و كينه هاى كهنه از دلها

در اندازد به بام كهنه گيتى- بلند آواز برآرد نغمه اى همساز

فرو پيچد به هم، طومار قانونهاى جنگل را و مى گويد: اى انسانها!

فرا گردهم آييد و فراز آييد باز آييد

صدا بردارد انسان را و مى گويد: هاى، اى انسان!

برابر آفريدندت، برابر باش! وزين پس با برابرهاى خود، از جان برادر باش!

صدا بردارد اندر پارس، در ايران و با آن كفشگر گويد:

پسر را رو، به هر مكتب كه خواهى نه!

ص:129

سپاهى زاده را با كفشگر: ديگر، تفاوتهاى خونى نيست سياهى و سپيدى نيز، حتّى، موجب نقص و فزونى نيست

خداى كعبه ... اى ... يكتا ... بدين هنگام،

كسى آهسته گويى چون نسيمى مى خزد در غار محمّد را صدا آهسته مى آيد فرود از اوج

و نجوا گونه مى گردد پس آن گه مى شود خاموش.

سكوتى ژرف و وهم آلود، ناگه چون درخت جادو اندر غار مى رويد. و شاخ و برگ خود را در فضاى قيرگونِ غار مى شويد

و من در فكر آنم كاين چه كس بود، از كجا آمد؟! كه ناگه اين صدا آمد!

«بخوان!» ... اما جوابى بر نمى خيزد محمّد سخت مبهوت است گويا، كاش مى ديدم!

صدا با گرمترآوا و شيرين تر بيانى باز مى گويد: «بخوان!» ... اما محمّد همچنان خاموش

دل اندر سينه من باز مى ماند ز كار خويش، گفتى مى روم از هوش زمان، در اضطراب و انتظار پاسخش، گويى فرو مى ماند از رفتار-

و «هستى» مى سپارد گوش پس از لختى سكوت- امّا كه عمرى بود گويى- گفت:

«من خواندن نمى دانم» همان كس باز پاسخ داد:

«بخوان! [اينك] به نام پرورنده ايزدت كو آفريننده ست ...»

ص:130

و او مى خواند، اما لحن آوايش ... به ديگر گونه آهنگ است

صدا گويى خدا رنگ است مى خواند! ...

«بخوان، [اينك] به نام پرورنده ايزدت، كه آفريننده است ...» درودى مى تراود از لبم بر او

درودى گرم غروب است و افق گلگون و خوشرنگ است

و من بنشسته ام اين جا، كنار غار پرت و ساكتى، تنها كه مى گويند روزى، روزگارى مهبط وحى خدا بوده ست،

و نام آن «حرى» بوده ست. و در اطراف من، از هيچ سويى ردّ پايى نيست

و دور من، صدايى نيست ...

سيد على موسوى گرمارودى

سيماى محمّد (ص) در آينه شعر فارسى/ 237

ص:131

ص:132

12- صاعدى، عبد العظيم: گزيده ادبيات معاصر (مجموعه شعر 52)، چاپ اول، انتشارات نيستان، 1378.

13- عباسى قصرى، كيومرث: گزيده ادبيات معاصر (مجموعه شعر 40)، چاپ اول، انتشارات نيستان، 1378.

14- عزيزى، احمد: شرجى آواز، چاپ اول، انتشارات برگ، 1368.

15- ...: ملكوت تكلم، چاپ اول، انتشارات روزنه، 1372.

16- قزوه، عليرضا: شبلى و آتش، چاپ اول، انتشارات اهل قلم، 1374.

17- گودرزى، يد الله (به كوشش): ناگهان بهار (مجموعه غزل شاعران حوزه علميه قم)، چاپ اول، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى قم، 1373.

18- ...: ماهنامه نيستان- شماره 23.

19- مظفرى، سيد ابو طالب: گزيده ادبيات معاصر، (مجموعه شعر 42)، چاپ اول، انتشارات نيستان، 1378.

20- معلم، على: رجعت سرخ ستاره، چاپ اول، انتشارات حوزه هنرى، 1360.

21- موسوى گرمارودى، سيد على: دستچين، چاپ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1368.

22- مير جعفرى، سيد اكبر: گزيده ادبيات معاصر (مجموعه شعر 61)، چاپ اول، ناشر

كتاب نيستان، 1378.

23- مير جعفرى، سيد اكبر: حرفى از جنس زمان، چاپ دوم، ناشر قو، 1377.

24- وحيدى، سيميندخت: موجهاى بى قرار، چاپ اول، مؤسسه چاپ و انتشارات حديث، 1375.